پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، این نوع ریسک، به‌ویژه در بخش‌های بالادستی (Upstream) و میان‌دستی (Midstream) زنجیره تولید اهمیت فزاینده‌ای یافته است و هرگونه اختلال در این بخش‌ها می‌تواند کل ساختار تولید و تجارت جهانی را تحت‌الشعاع قرار دهد. ریسک عمودی در بخش بالادستی، متوجه تأمین مواد خام حیاتی است. آسیب در این سطح می‌تواند زنجیره تأمین را از نقطه آغاز دچار اختلال کرده و موجی از بحران را تا انتهای زنجیره گسترش دهد. در بخش میان‌دستی، این ریسک بر مواد میانی که خوراک صنایع پایین‌دستی هستند، متمرکز است و در صورت بروز مشکل در تأمین آنها، تولیدات نهایی دچار آسیب می‌شوند.
از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۸، شدت ریسک عمودی در بخش‌های بالاتر زنجیره افزایش خواهد یافت. کشورهایی که توانمندی بالاتری در تأمین پایدار مواد اولیه دارند، در معادلات سیاسی و اقتصادی آینده دست بالا را خواهند داشت. به بیان دیگر، کنترل منابع اولیه به یکی از مهم‌ترین ابزارهای قدرت نرم و سخت در جهان جدید بدل می‌شود. جالب آنکه بسیاری از کالاهای میان‌دستی مانند فولاد نیمه‌فرآوری‌شده یا مواد پتروشیمی، اگرچه خود در زمره محصولات تولیدی هستند، اما به‌دلیل نقش‌شان در تغذیه بخش پایین‌دستی، بخشی از ریسک عمودی به آنها نیز تعلق می‌گیرد؛ البته با شدت کمتر. برای مثال، سه کالای نفت، دانه سویا و سنگ‌آهن از جمله گلوگاه‌های زنجیره تأمین چین هستند. با وجود آسیب‌پذیری در این حوزه‌ها، چین توانسته در حوزه سنگ‌آهن با تنوع‌بخشی منابع وارداتی از استرالیا، برزیل و سرمایه‌گذاری در معادن آفریقا، بخشی از ریسک را کنترل کند. با این حال، ریسک عمودی همچنان یکی از چالش‌های راهبردی اصلی اقتصاد چین باقی مانده است.

کیوان جعفری طهرانی
تحلیلگر ارشد بازارهای جهانی